Het Groene Boekje en Het Witte Boekje

Iedereen kent de termen Het Groene Boekje en Het Witte Boekje wel. Maar wat zijn het precies en wat is hun oorsprong? Een klein stukje geschiedenis.

Het Groene Boekje, spelling volgens de Spellingwet

Het Groene Boekje is een boekje met een groene kaft (niet heel verwonderlijk) maar heet officieel de Woordenlijst Nederlandse Taal en is een overzicht van de officiële spelling van Nederlandse woorden zoals deze is vastgelegd in de Spellingwet. Deze wet schrijft voor welke spelling door de overheid en in het onderwijs wordt gebruikt. Dit is dus de officiële spelling. Het boekje is een praktische hulpmiddel en bestaat voor het grootste deel uit een alfabetische opsomming van woorden (ca. 10% van alle woorden) in de juiste spelling. Bij de selectie is gekeken naar de gebruiksfrequentie, mogelijke spellingprobleem (barbecueën) en naar specialistische woorden (Engelse leenwoorden als downloaden).

Buiten het onderwijs en de overheid is iedereen vrij te spellen zoals hij/zij dat wil. Toch is het uit oogpunt van leesbaarheid handig als je je aan bepaalde spellingsregels houdt. Daarom wordt in het dagelijks leven deze woordenlijst meestal als richtlijn gebruikt. 

Geschiedenis van het Groene Boekje

De uitgave van de woordenlijst komt sinds 1995 tot stand onder auspiciën van de Nederlandse Taalunie, een samenwerkingsverband tussen België, Nederland en Suriname. Het Groene Boekje vindt zijn oorsprong in de Woordenlijst voor de spelling der Nederlandsche taal van De Vries en Te Winkel (1865). De zevende druk verscheen in 1914 in een groene kaft. In 1995 heeft het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie besloten dat de woordenlijst van het Groene Boekje elke tien jaar geactualiseerd zou worden. Begin juni 2008 deelde de Taalunie echter mee dat er in 2015 geen herziening komt.

Kritiek op de paardebloem

Kritiek op de spelling is eeuwenoud. Eigenlijk ontleedt het boekje hieraan zijn bestaansrecht. De spellingregels die hoogleraar Siegenbeek in 1804 opstelde, zorgde meteen voor veel discussie en dat resulteerde in de uitgave van De Vries en Te Winkel (de oorsprong van het Groene Boekje). Ook tegen deze lijst ontstond weer veel verzet, en zo kent iedere editie zijn voor- en tegenstanders.

In 1995 kwam het tot een hoogtepunt. Er werden nieuwe spellingregels voor de tussen-n geïntroduceerd. Dat waren er slechts twee, maar... de eerste regel alleen al kende twee subregels en vijf uitzonderingsregels; de tweede regel viel uiteen in vijf subregels. Naar een van de uitzonderingen is deze spelling ook wel de paardebloemspelling genoemd. In het kort: samenstellingen krijgen een tussen-n (paardenbiefstuk), maar niet als het linkerdeel een dier en het rechterdeel een plant aanduidt (dus paardebloem).

Onwerkbaar! In 2005 werd de regel dan ook weer afgeschaft en de juiste spelling is nu paardenbloem.

Verzet tegen het Groene Boekje

Vernieuwingen die in de 2005-uitgave van het Groene Boekje weer tot discussie leidden, waren de spelling van samenstellingen. Je schreef volgens de regels internetencyclopedie en nepopenhaard aaneen, maar Tweede Kamerlid en 1 aprilgrap los. Daarnaast was er ophef over de regel dat historische perioden met een kleine letter werden geschreven, maar in gespecialiseerde context desgewenst met een hoofdletter, en zo waren er nog een aantal onduidelijke regels. Spelling werd er niet gemakkelijker op.

Enerzijds ontstond de vraag naar een eenvoudige spelling nu steeds meer mensen eenvoudig konden publiceren door technische ontwikkelingen, anderzijds was men bang voor cultuurverlies. In december 2005 kondigde een aantal Nederlandse dagbladen en de NOS aan de nieuwe spelling te boycotten. Dit resulteerde in augustus 2006 in de uitgave van het Witte Boekje door het Genootschap Onze Taal..

Half oktober 2015 verschijnt er een nieuwe versie van het Groene Boekje.

Het Witte Boekje

Het Witte Boekje is een spellinggids, die wordt gevolgd door een groot aantal Nederlandse media. De eerste editie verscheen in 1998 als Spellingwijzer Onze Taal. In 2006 en 2011 verschenen geactualiseerde edities onder de titel het Witte Boekje. Het Witte Boekje, samengesteld door het Genootschap Onze Taal en Wim Daniëls, geldt als een handzaam boek, waarin de regels toegankelijk en gedetailleerd worden uitgelegd. Bovendien is in de woordenlijst achter elk woord een verwijzing opgenomen naar een spellingregel, zodat het boekje de gebruiker ook leert waarom een woord op een bepaalde manier gespeld wordt. De witte spelling wijkt op enkele punten af van de groene spelling. Hierdoor staat de spelling wat dichter bij de mens; het is logischer. De afwijkingen zijn in de woordenlijst van het Witte Boekje aangegeven. Maar vergis je niet, ook het Witte Boekje kent aardig wat (ingewikkelde) spellingregels!

Spellingwijzer Onze Taal

Op 1 oktober presenteerde uitgeverij Prisma en het Genootschap Onze Taal de opvolger van het Witte Boekje, genaamd de Spellingwijzer Onze Taal, enkele dagen eerder dan de nieuwe uitgave van de officiële spellinggids het Groene Boekje.

In de Spellingwijzer wordt nu ook bij veertigduizend ingangen de officiële spelling gegeven, met daarna het (spelvriendelijke) alternatief van Onze Taal. Tegelijk met de gedrukte editie komt een spellingsite online, waarmee een grotere verzameling (120 duizend woorden) toegankelijk zal worden. De woorden in de verzameling zijn toegevoegd door de Taaladviesdienst van Onze Taal, op basis van in de praktijk aan de dienst gestelde vragen.

bron: Wikipedia